ثبت رسمی حضور پلنگ ایرانی در ارتفاعات بیرک

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، منطقه حفاظت‌شده «بیرک» در جنوب سیستان و بلوچستان یکی از بکرترین زیستگاه‌های حیات‌وحش در شرق ایران به شمار می‌رود؛ جایی که به‌واسطة کوهستان‌های بلند، دره‌های عمیق، صخره‌های سخت‌گذر و گستره‌ای کم‌نظیر از پوشش گیاهی، همواره میزبان گونه‌های شاخصی مانند پلنگ ایرانی بوده است. این منطقه با تنوع زیستی چشمگیر و توپوگرافی پیچیده، از معدود زیستگاه‌هایی است که هنوز امکان حضور و زادآوری برای این‌گونه ارزشمند در آن وجود دارد.

پلنگ ایرانی که بزرگ‌ترین زیرگونه زنده پلنگ در جهان محسوب می‌شود، نه‌تنها یک گوشت‌خوار مهم، بلکه شاخصی برای سنجش سلامت اکولوژیک زیست‌بوم‌های کوهستانی کشور است. طی سال‌های گذشته، پراکنش این‌گونه در بسیاری از نقاط کشور کاهش‌یافته اما بلوچستان همچنان یکی از قلمروهای تاریخی آن باقی‌مانده است؛ قلمرویی که به دلیل صعب‌العبور بودن، کمتر موردمطالعه دقیق قرار گرفته و اطلاعات محدودتری از آن در دسترس است.

ثبت تصویری پس از هشت سال
به گفته کارشناسان، ثبت تصویر تازه از این پلنگ پس از هشت سال، پیام مهمی برای مطالعات حفاظتی دارد. این رخداد نشان می‌دهد که باوجود فشارهای انسانی، تغییرات اقلیمی، کمبود طعمه و تعارض با دامداران، این‌گونه هنوز در ارتفاعات سخت‌گذر بیرک حضور دارد و احتمالاً یک جمعیت کوچک اما پایدار به حیات خود ادامه می‌دهد.

مشاهدات پیشین نیز حکایت از آن داشت که پلنگ ایرانی در بلوچستان هرگز به طور کامل منقرض نشده است؛ اما نبود ثبت رسمی، ارزیابی وضعیت آن را دشوار کرده بود. اکنون تصاویر جدید، سندی ارزشمند برای برنامه‌ریزی آینده است؛ سندی که می‌تواند منجر به شناسی دقیق‌تر قلمرو، جابه‌جایی‌ها، الگوی رفتاری و نیازهای زیستی این‌گونه شود.

تهدیدها همچنان پابرجاست
باوجود این خبر امیدبخش، تهدیدهای متعدد همچنان حیات پلنگ در بیرک را تهدید می‌کند. تخریب زیستگاه بر اثر توسعه بی‌برنامه، شکار طعمه‌های طبیعی مانند بز و قوچ، و درگیری با دامداران از جمله مهم‌ترین مشکلاتی است که محیط‌بانان همواره با آن مواجه هستند. علاوه بر این، برخی شکارهای انتقامی که در اثر حمله پلنگ به دام انجام می‌شود، می‌تواند به ازدست‌رفتن آخرین بازماندگان این‌گونه در منطقه منجر شود.

کارشناسان همچنین بر این باورند که کمبود نیروی حفاظتی، فرسودگی تجهیزات محیط‌بانی و وسعت بالای مناطق تحت حفاظت، روند پایش و مراقبت از حیات‌وحش را با چالش‌های جدی روبه‌رو کرده است.

الهام آبتین، مدیرکل محیط‌زیست سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید» با اشاره به اهمیت این مشاهده بیان کرد: ثبت تصویر جدید در یکی از زیستگاه‌های کلیدی بیرک پس از چند سال، بار دیگر تأییدی بر حضور این‌گونه نادر و در معرض خطر است و نشان می‌دهد که منطقه ظرفیت بالایی برای احیای جمعیت پلنگ دارد.

وی افزود: رخداد اخیر تنها یک ثبت میدانی نیست؛ پیام روشنی درباره پویایی اکولوژیک منطقه و ضرورت تقویت برنامه‌های حفاظتی، کاهش تعارضات میان انسان و حیات‌وحش و افزایش گشت‌زنی محیط‌بانان دارد.

مدیرکل محیط‌زیست استان با تأکید بر ویژگی‌های طبیعی بیرک عنوان کرد: پوشش جنگلی انبوه، آبگیرهای موسمی، کوهستان‌های عظیم و مسیرهای صعب‌العبور این منطقه را به یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های شرقی کشور برای پلنگ تبدیل کرده است.

وی ادامه داد: چنین شواهدی برای تحلیل وضعیت جمعیتی پلنگ ایرانی حیاتی است؛ زیرا هر مشاهده جدید می‌تواند اطلاعات ارزشمندی درباره قلمرو، تعداد، پراکنش و الگوی رفتاری این‌گونه ارائه دهد.

پایش‌های گسترده‌تر در راه است
آبتین با اشاره به گسترش پروژه‌های پایش گفت: دوربین‌های تله‌ای در نقاط مختلف منطقه نصب شده و داده‌های تازه‌ای در حال جمع‌آوری است. این اقدامات زمینه‌ساز تدوین طرح‌های حفاظتی دقیق‌تر و تصمیم‌گیری علمی‌تر درباره آینده این‌گونه خواهد بود.

وی با دعوت از مردم محلی برای همکاری در حفاظت از پلنگ ایرانی گفت: پرداخت خسارت به دامداران و عشایری که دامشان بر اثر حمله پلنگ تلف می‌شود، به‌منظور کاهش تعارضات و جلوگیری از شکار انتقامی در دستور کار جدی محیط‌زیست قرار دارد.

ثبت دوباره تصویر پلنگ ایرانی در بیرک، علاوه بر اینکه یک رخداد زیست‌محیطی مهم به شمار می‌رود، زنگ هشداری  درباره وضعیت شکننده یکی از ارزشمندترین گوشت‌خواران کشور است.

این اتفاق بار دیگر ضرورت تقویت حفاظت، آموزش جوامع محلی، توسعه برنامه‌های علمی، تجهیز محیط‌بانان و مدیریت هوشمندانه زیستگاه‌ها را یادآور می‌شود. پلنگ ایرانی نه‌تنها بخشی از میراث طبیعی بلوچستان، بلکه نماد پایداری اکولوژیک ایران است و حفاظت از آن نیازمند مشارکت همگانی است.

انتهای خبر/