هیرمند الگوی نوین کشاورزی در دل خشکسالی

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، هیرمند سرزمین سختی‌ها و خشکسالی‌های پی‌درپی، امروز با رویکردی نوین در کشاورزی و دامداری، به نمادی از مقاومت هوشمندانه و توسعه پایدار تبدیل شده است. تغییر الگوی کشت به سمت محصولات کم‌آب‌بر، گسترش گلخانه‌ها، رونق آبزی‌پروری و حمایت‌های مالی هدفمند، نه‌تنها چرخ تولید را در این منطقه فعال نگه داشته، بلکه امید تازه‌ای برای کشاورزان، دامداران و روستاییان به همراه آورده است. این تحولات نشان می‌دهد که با دانش، نوآوری و مدیریت علمی منابع می‌توان بر چالش‌های اقلیمی غلبه کرد و آینده‌ای پایدار برای معیشت مردم رقم زد.

تحولات اخیر در بخش کشاورزی هیرمند نشان‌دهنده یک استراتژی توسعه چندوجهی است که هدف آن غلبه بر چالش‌های ناشی از خشکسالی و تضمین معیشت پایدار است. این استراتژی با محوریت تغییر الگوی کشت به سمت محصولات مقاوم به شوری و توسعه فناوری‌های کم‌آب‌بر، به‌ویژه رشد چشمگیر سطح کشت‌های گلخانه‌ای، آغاز شده است.

این تغییرات نه تنها بهره‌وری را ارتقا داده، بلکه با پشتیبانی‌های مالی هدفمند از طریق تسهیلات کم‌بهره و تعیین تکلیف مالکیت اراضی کشاورزی پس از هشت دهه، بنیان سرمایه‌گذاری و انگیزه تولید را تقویت کرده است.

در موازات توسعه زراعی، سایر بخش‌های تولیدی نیز مورد توجه ویژه قرار گرفته‌اند. در حوزه دامداری، با وجود کمبود علوفه طبیعی، شبکه‌ای از کارگزاران فعال توزیع نهاده‌هایی چون سبوس و سیلاژ ذرت را مدیریت می‌کنند تا فشار اقتصادی بر دامداران کاهش یابد و تأمین پایدار نهاده‌ها تضمین شود. به طور همزمان، بخش شیلات به عنوان یک قطب درآمدی جدید با بیش از ۳۲۰ استخر فعال پرورش آبزیان، ظرفیت‌های جدیدی را از طریق توزیع بچه‌ماهی‌ها و برنامه‌ریزی برای توسعه پرورش ماهی سردآبی معرفی کرده است.

این تلاش‌های تولیدی با مسئولیت سنگین نظارت بر بازار همراه است؛ جایی که کارشناسان به طور روزانه بر قیمت‌ها و عرضه کالاهای اساسی نظارت می‌کنند تا از ثبات معیشتی مردم و جلوگیری از هرگونه افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها اطمینان حاصل شود. در مجموع، رویکرد فعلی هیرمند، تلفیقی از نوآوری فنی، حمایت‌های ساختاری از تولیدکنندگان در سه بخش کلیدی، و مدیریت فعال بازار برای رسیدن به توسعه‌ای پایدار است.

محمدعلی رستم‌زهی دامدار منطقه هیرمند، در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید» گفت: وضعیت قبل خیلی سخت بود. علوفه کم می‌شد، باید کیلومترها دنبال آب می‌رفتیم، و هر سال نگران آینده بودیم. این خشکسالی‌ها کمر ما را شکست. اما حالا، با این برنامه‌های جدید جهاد، انگار یک‌نفس راحتی کشیدیم.

تولید علوفه پایدار، رهایی از کشت سنتی پرمصرف
وی افزود: دو چیز خیلی مهم است: اول، تولید علوفه پایدارتر از طریق روش‌های نوین و کم‌آب‌تر که آموزش دادند. دیگر نیازی نیست تمام زندگی‌مان را پای کشت یونجه سنتی بریزیم که نصف آن از بین برود. دوم، تقویت واحدهای دامداری کوچک با نظارت بهتر. ما می‌خواهیم دام سالم‌تر و باکیفیت‌تری تولید کنیم، و این برنامه‌ها به ما کمک می‌کند که هزینه‌هایمان را مدیریت کنیم و محصول نهایی‌مان (گوشت و شیر) هم بهتر شود.

خشکسالی کمرشکن، امید به روش‌های نوین دامداری
دامدار منطقه هیرمند اظهار کرد: اوایل کمی سخت بود. عادت‌کردن به روش‌های جدید زمان می‌برد. اما وقتی دیدیم که با روش‌های قدیمی، منابعمان تمام می‌شود، فهمیدیم که چاره‌ای جز تغییر نداریم. الان که نتایج اولیه را می‌بینیم، شکر خدا می‌کنیم که این مسیر دانش‌محور را شروع کردیم. این فقط برای ما نیست، برای بچه‌هایمان هم هست؛ این بیمه آینده ما در این منطقه خشک است.

وی در پایان گفت: از مسئولین می‌خواهم که حمایت‌ها را ادامه دهند. هیرمند استعداد زیادی دارد، اگر درست هدایت شویم، می‌توانیم نه‌تنها نیاز خودمان را برطرف کنیم، بلکه به استان‌های دیگر هم کمک کنیم. ما آماده‌ایم تا کشاورزی و دامداری را با علم و دانش روز پیش ببریم.

محمد بلوچ پرورش‌دهنده ماهی در منطقه هیرمند در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، گفت: ماهی‌داری در کنار خشک‌سالی، یک معجزه بود. در شرایطی که منابع آبی سطحی هیرمند به‌شدت کاهش‌یافته، توسعه آبزی‌پروری به‌عنوان یک کشت جایگزین و کم‌آب‌تر، موردتوجه قرار گرفته است. ما با آقای «بشیر بلوچی»، یکی از اولین کسانی که در منطقه به سمت پرورش ماهی با روش‌های نوین رفته، صحبت کردیم.

 ماهی‌داری معجزه در کنار خشکسالی هیرمند
وی افزود: واقعیت این است که کشاورزی سنتی دیگر جواب نمی‌داد. هر سال زمین‌ها تشنه‌تر می‌شدند. وقتی کارشناسان جهاد کشاورزی طرح‌های جایگزین، به‌ویژه توسعه گلخانه‌های کوچک‌مقیاس و استخرهای پیشرفته (مانند سیستم‌های بازیافتی یا کارپ) را مطرح کردند، من فرصتی دیدم. ماهی‌داری با روش‌های اصولی، آب بسیار کمتری نسبت به کشت علوفه یا برنج مصرف می‌کند و سودآوری بالاتری دارد.

پرورش‌دهنده ماهی در منطقه هیرمند اظهار کرد: اوایل ترس و تردید بود. خیلی از ما عادت داشتیم همه چیز را سنتی انجام دهیم. اما آموزش‌هایی که در مورد مدیریت کیفیت آب، بهداشت ماهی و تغذیه دادند، کلید موفقیت بود. من خودم واحد کوچکی را شروع کردم و دیدم که با حداقل هدررفت آب، چقدر می‌توانم محصول باکیفیت تولید کنم. این یک کشاورزی عمودی است؛ یعنی به‌جای زمین، عمق آب را به کار می‌گیریم.

آبزی‌پروری جایگزین کم‌آب‌تر، فرصت جدید
بلوچ گفت: این طرح‌ها ستون فقرات آینده ما هستند. اگر به‌جای کاشت گیاهانی که آب زیاد می‌خواهند، پروتئین‌سازی کنیم، هم به محیط‌زیست کمک کرده‌ایم و هم درآمد ثابت‌تری داریم. این نه‌تنها برای من، بلکه برای جوانانی که از کشاورزی ناامید شده

بودند، یک امید جدید است. این تحول، هیرمند را از یک منطقه صرفاً سنتی، به محلی برای تولید دانش‌محور تبدیل می‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ما باید شجاعت تغییر را داشته باشیم. آب سرمایه ماست و باید آن را هوشمندانه مصرف کنیم. کسانی که هنوز تردید دارند، بیایند و ببینند که با دانش و تجهیزات نوین، می‌توان در همین خشکسالی هم شکوفا شد.

مهدی شادمان مدیر جهاد کشاورزی هیرمند در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، با اظهار اینکه مجموعه جهاد کشاورزی هیرمند با تمام توان در خدمت مردم خون‌گرم و زحمت‌کش منطقه است، بیان کرد: خشکسالی‌های متوالی و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، ضرورت تغییر در شیوه‌های کشاورزی را دوچندان کرده است. به همین منظور، تغییر الگوی کشت از محصولات پرآب‌بر به سمت گیاهان مقاوم به شوری و کم‌آبی در دستور کار قرار گرفته است.

وی افزود: در یک‌ساله گذشته ارقام جدید و مقاوم گندم از جمله پریان، آفتاب و نارین که سازگار با شرایط اقلیمی سیستان هستند، در مزارع شهرستان کشت شده‌اند و نتایج بسیار مطلوبی داشته‌اند. این ارقام با همکاری محققان مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان معرفی و در اراضی مجاور چاهک‌ها توسعه یافته‌اند.

مدیر جهاد کشاورزی هیرمند مطرح کرد: کشاورزان باید برای افزایش بهره‌وری و حفظ حاصلخیزی خاک، حتماً از بذرهای اصلاح‌شده، ضدعفونی بستر و بذر و استفاده صحیح از کودهای پایه نظیر فسفات و پتاس بهره ببرند. به گفته وی، استفاده بیش از حد از کودهای ازته همچون اوره می‌تواند به کاهش عملکرد نهایی محصول منجر شود.

رشد چشمگیر گلخانه‌ها و ضرورت آموزش علمی
شادمان با اشاره به رشد چشمگیر گلخانه‌ها در شهرستان گفت: سطح گلخانه‌های فعال از ۱۲ هکتار به بیش از ۳۵ هکتار افزایش‌یافته است که نقش مهمی در ایجاد اشتغال، پایداری تولید و افزایش درآمد خانوارهای روستایی داشته است.

وی ادامه داد: گلخانه‌داران باید با دانش فنی روز و تحت‌نظر کارشناسان فعالیت کنند؛ چراکه این نوع کشت تفاوت بسیاری با روش‌های سنتی دارد. رعایت اصول بهداشتی، کنترل آفات و بیماری‌ها، نظافت محیط گلخانه و مدیریت علف‌های هرز از الزامات موفقیت در این بخش است.

حمایت از دامداران و تأمین نهاده‌های دامی
مدیر جهاد کشاورزی هیرمند در پاسخ به پرسش یکی از دامداران درباره وضعیت نهاده‌های دامی تصریح کرد: باوجود خشکسالی و کمبود علوفه طبیعی، توزیع نهاده‌های دامی از طریق ۱۸ کارگزار فعال در سطح شهرستان ادامه دارد.

شادمان گفت: هم‌اکنون خرید و توزیع نهاده‌هایی مانند سبوس، سیلاژ ذرت و جو دامی در حال انجام است و هماهنگی لازم با اداره کل جهاد کشاورزی استان برای تأمین پایدار این اقلام صورت‌گرفته است. شادمان افزود: هرچند افزایش ناگهانی قیمت کاه فشارهایی را به دامداران وارد کرده است، اما با ورود محموله‌های جدید سیلاژ و سبوس، به‌زودی شاهد کاهش قیمت‌ها خواهیم بود.

پرداخت تسهیلات و حمایت‌های مالی از بهره‌برداران
وی در ادامه درباره حمایت‌های مالی از تولیدکنندگان بخش کشاورزی افزود: هم‌اکنون از دو منبع اصلی، معرفی متقاضیان برای دریافت تسهیلات به بانک‌ها در حال انجام است. این تسهیلات با همکاری نهادهایی چون ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، آستان قدس رضوی، بنیاد برکت و صندوق کارآفرینی امید پرداخت می‌شود.

مدیر جهاد کشاورزی هیرمند اظهار کرد: این تسهیلات شامل احداث گلخانه، استخر پرورش ماهی، چاهک کشاورزی و مشاغل خانگی روستایی با نرخ سود چهار درصد است که با نظارت کارشناسان جهاد کشاورزی و بانک کشاورزی پرداخت می‌شود.

تعیین تکلیف اسناد اراضی کشاورزی پس از ۸۴ سال
شادمان از اقدام بزرگ در زمینه صدور اسناد مالکیت اراضی کشاورزی خبر داد و گفت: پس از ۸۴ سال بلاتکلیفی، با تلاش کارشناسان جهاد کشاورزی استان و شهرستان، بیش از یک هزار و ۹۵۶ فقره سند تفکیکی به مساحت ۳۲ هزار مترمربع صادر و به بهره‌برداران تحویل داده شده است.

وی گفت: این اقدام گام مهمی در تثبیت مالکیت، افزایش امنیت سرمایه‌گذاری و ایجاد انگیزه در میان کشاورزان برای توسعه فعالیت‌های تولیدی محسوب می‌شود.

توسعه شیلات و آبزی‌پروری در کنار کشاورزی
مدیر جهاد کشاورزی هیرمند در بخش دیگری از سخنان خود عنوان کرد: شهرستان هیرمند یکی از مناطق پیشرو در حوزه شیلات و پرورش آبزیان در استان است. در حال حاضر بیش از ۵۶۰ استخر بتنی و خاکی در شهرستان وجود دارد که ۳۲۰ واحد آن فعال هستند.

شادمان مطرح کرد: در سال گذشته بیش از ۲۵۰ هزار قطعه بچه‌ماهی کپور در استخرهای شهرستان توزیع شد و برنامه‌ریزی برای توسعه پرورش ماهیان سردابی و قزل‌آلا نیز در دستور کار قرار دارد. این فعالیت‌ها علاوه بر ایجاد اشتغال، منبع درآمد پایدار برای خانواده‌های روستایی است.

نظارت بر تنظیم بازار و تأمین کالاهای اساسی
وی با اشاره به وظایف نظارتی این اداره ادامه داد: کارشناسان تنظیم بازار جهاد کشاورزی روزانه از فروشگاه‌ها، نانوایی‌ها، مراکز عرضه کالا، میوه‌فروشی‌ها و واحدهای صنفی بازدید می‌کنند تا از افزایش غیرمنطقی قیمت‌ها و احتکار کالا جلوگیری شود.

مدیر جهاد کشاورزی هیرمند تصریح کرد: تأمین امنیت غذایی و ثبات قیمت کالاهای اساسی از جمله مرغ، گوشت، برنج، روغن و شکر از وظایف اصلی جهاد کشاورزی است و این نظارت‌ها باهدف کمک به معیشت مردم و جلوگیری از نوسان قیمت‌ها ادامه دارد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی در همه بخش‌ها آماده خدمت‌رسانی و پاسخگویی به مردم است و باتکیه‌بر توان کارشناسان و حمایت نهادهای استانی، مسیر توسعه پایدار کشاورزی در هیرمند با جدیت دنبال می‌شود.

در مواجهه با خشکسالی، کشاورزی هیرمند باتکیه‌بر دانش و نوآوری دگرگون شده است. تمرکز از کشت سنتی به‌سوی فناوری‌های کم‌آب مانند توسعه گلخانه‌ها و آبزی‌پروری تغییریافته است؛ این تغییرات، نه‌تنها چرخ تولید را فعال نگه داشته، بلکه سودآوری و ثبات شغلی را برای مردم به ارمغان آورده است. حل مشکلات زیرساختی مالکیت زمین نیز این عزم ملی برای توسعه پایدار را تثبیت کرده است؛ هیرمند اکنون نمادی از مقاومت هوشمندانه در برابر محدودیت منابع آبی است.

انتهای خبر/