مدیریت یکپارچه آفات راه‌حل پایدار تولیدات گلخانه‌ای

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، بخش کشاورزی در ایران، به‌ویژه با توسعه چشمگیر کشت‌های گلخانه‌ای، گام‌های بلندی در جهت تأمین امنیت غذایی و افزایش بازدهی برداشته است. این محیط‌های کنترل‌شده که نویدبخش تولید محصول در تمام فصول سال هستند، به دلیل تراکم بالای کشت و شرایط ایزوله، درعین‌حال، تبدیل به محیطی آسیب‌پذیر در برابر گسترش سریع آفات و بیماری‌ها شده‌اند.

از کنه‌ها تا بیماری‌های قارچی
تهدید اصلی در این اکوسیستم‌های بسته، طیف گسترده‌ای از عوامل بیماری‌زا و آفاتی است که می‌توانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن، بخش قابل‌توجهی از محصول را از بین ببرند. مواردی چون سفیدک‌های پودری و حقیقی، کنه‌های تارتن، شته‌ها و انواع پوسیدگی‌های ریشه، فهرست اصلی نگرانی‌ها را تشکیل می‌دهند. این آفات با بهره‌گیری از عواملی نظیر رطوبت و دمای نامناسب محیط و همچنین تهویه ناکافی، به‌سرعت شیوع یافته و خساراتی تا سقف پنجاه‌درصد را به مزارع صیفی‌جاتی همچون گوجه‌فرنگی و فلفل تحمیل می‌کنند.

ضرورت مدیریت تلفیقی فراتر از سم‌پاشی صرف
مقابله موفقیت‌آمیز با این چالش، مستلزم خروج از رویکردهای سنتی و اتخاذ یک برنامه جامع مدیریت تلفیقی آفات (IPM) است. راهکار مؤثر، مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و کنترلی است که شامل رعایت دقیق بهداشت محیطی، تنظیم دقیق پارامترهای اقلیمی، و مهم‌تر از همه، به‌کارگیری روش‌های بیولوژیک مانند استفاده از حشرات مفید و قارچ‌های سودمند است. تنها با ادغام دانش فنی، پایش روزانه و همکاری نزدیک کشاورزان با مراکز تحقیقاتی است که می‌توان به تولیدی باکیفیت بالادست یافت و درعین‌حال، اثرات مخرب استفاده بیش از حد از سموم شیمیایی بر سلامت و محیط‌زیست را به حداقل رساند.

محسن زارعی گلخانه‌دار شهرستان هامون در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، بیان کرد: افت‌های سفیدک پودری و کنه‌های تارتن همیشه وجود دارند و اولویت اول ما این است که محصول تا قبل از برداشت دچار افت کیفیت نشود. ما پارسال روی خیارمان، نزدیک به سی درصد افت برداشت داشتیم؛ نصفش را سفیدک برد، نصف دیگرش را کنه‌ها.

وی افزود: محیط گلخانه همیشه مشکل‌ساز است، مخصوصاً در این فصل که شب‌ها سرد و روزها ناگهان گرم می‌شود. ما رطوبت را کنترل می‌کنیم، اما گاهی اوقات به‌خاطر کمبود انرژی یا نقص فنی، تهویه به‌موقع انجام نمی‌شود. همین نوسان دما و رطوبت بالا، زمینه‌ساز شروع بیماری‌هاست. اما بزرگ‌ترین مشکل ما به نظرم تراکم بیش از حد گیاه است؛ برای اینکه برداشت بیشتری داشته باشیم، مجبوریم بوته‌ها را نزدیک به هم بکاریم.

گلخانه‌دار شهرستان هامون گفت: اوایل کار، هر چه سم قوی‌تر بود استفاده می‌کردیم. اما الان می‌بینیم سم‌پاشی‌های مکرر جواب نمی‌دهد؛ آفات مقاومت پیدا کرده‌اند و از طرفی، مردم هم حساس شده‌اند و می‌گویند این خیارها بوی سم می‌دهند. ما مجبوریم برای حفظ بازار، سراغ مبارزه بیولوژیک برویم. پارسال برای شته‌ها، «کفشدوزک» رها کردیم، اما مدیریت‌کردن آن در این مقیاس سخت است.

 زارعی مطرح کرد: ما باید پایش روزانه داشته باشیم. قبل از اینکه من به چشم ببینم کنه‌ها دارند زیاد می‌شوند، باید کارشناس ما یا خودمان، با ذره‌بین چک کنیم. اگر دیر بجنبیم، باید سم بزنیم که این سم آخر کار را خراب می‌کند. ما به دنبال یک مدیریت سیستمی هستیم؛ رطوبت را بادقت تنظیم کنیم، آبیاری را منظم کنیم، و سم را فقط و فقط زمانی بزنیم که مطمئن شویم حشره مفید یا روش بیولوژیک دیگر کارساز نیست.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در درازمدت، اگر بتوانیم در این منطقه شبکه مشاوره قوی‌تری داشته باشیم که سریعاً روش‌های موفق را به ما آموزش دهند، خیلی جلو می‌افتیم. ما به دنبال دانش عملی هستیم، نه فقط تئوری. اگر بتوانیم از فناوری‌های جدید (مثلاً سنسورهای پیشرفته محیطی) استفاده کنیم و روش‌های کنترلی را دقیقاً هدف‌گیری کنیم، می‌توانیم هم مصرف سم را کم کنیم و هم محصول باکیفیت‌تری را به بازار عرضه کنیم. هدف نهایی ما تولید پایدار است، نه فقط تولید انبوه پرخطر.

فاطمه همت‌پور کارشناس جهاد کشاورزی شهرستان هامون در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، بیان کرد: یکی از مهم‌ترین چالش‌های کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات صیفی و میوه‌ای، افت‌های گلخانه‌ای است که کیفیت و کمیت محصولات را به‌شدت کاهش می‌دهد. شناسایی به‌موقع آفات و بیماری‌ها، رعایت بهداشت گلخانه و مدیریت دقیق محیط، نخستین و ضروری‌ترین گام‌ها در مقابله با این مشکلات است. عدم نظارت مستمر، تهویه ناکافی و تغذیه غیراصولی گیاهان، حساسیت گلخانه‌ها را نسبت به افت‌ها افزایش می‌دهد و زمینه را برای شیوع سریع بیماری‌ها و آفات فراهم می‌کند.

آفت‌های گلخانه‌ای تهدید سلامت محصولات کشاورزی
وی افزود: عوامل اصلی گسترش افت‌ها شامل تراکم زیاد گیاهان، رطوبت بالا، دمای نامناسب، تهویه ناکافی و آبیاری غیراصولی است. تنظیم دقیق دما و رطوبت، فاصله مناسب بین گیاهان، نور کافی و رعایت بهداشت، نقش تعیین‌کننده‌ای در پیشگیری از شیوع بیماری‌ها دارد. پایش روزانه همراه با شناسایی علائم اولیه، مانع از گسترش سریع آفات می‌شود.

کارشناس جهاد کشاورزی شهرستان هامون مطرح کرد: سفیدک پودری و حقیقی، کنه‌های تارتن، شته‌ها، شپشک‌های آردآلود، کرم برگ‌خوار، پوسیدگی ریشه، آلترناریا و بوتریتیس، مهم‌ترین تهدیدها برای گیاهان گلخانه‌ای هستند. گوجه، خیار، فلفل، توت‌فرنگی و برخی صیفی‌جات بیشترین آسیب را از این آفات می‌بینند، به‌طوری که خسارت آنها می‌تواند تا پنجاه‌درصد محصول را کاهش دهد.

ترکیب بیولوژیک، مکانیکی و شیمیایی، برای تولید پایدار
همت‌پور اظهار کرد: استفاده از حشرات مفید مانند کفشدوزک و پارازیت‌ها برای کنترل شته‌ها و کنه‌ها، قارچ‌های مفید برای مقابله با پوسیدگی ریشه و سفیدک و همچنین سموم استاندارد مطابق دستورالعمل مؤثر است. ترکیب روش‌های بیولوژیک، مکانیکی و شیمیایی با مدیریت محیط، بهترین نتیجه را می‌دهد و مانع توسعه سریع آفات می‌شود.

وی ادامه داد: شیوع آفات نه‌تنها باعث کاهش محصول و درآمد کشاورزان می‌شود، بلکه استفاده بی‌رویه از سموم شیمیایی سلامت محیط‌زیست و مصرف‌کننده را تهدید می‌کند. آموزش کشاورزان، بهره‌گیری از تجربیات کارشناسان و پایش مستمر گلخانه‌ها، مؤثرترین راه مقابله با این مشکلات است.

راهکارهای موفقیت در تولید گلخانه‌ای
کارشناس جهاد کشاورزی شهرستان هامون تصریح کرد: موفقیت در تولید گلخانه‌ای حاصل ترکیب دانش فنی، مدیریت محیط، پایش روزانه و استفاده از تجربیات عملی است. توجه به نشانه‌های اولیه بیماری‌ها، کنترل رطوبت و دما، رعایت بهداشت و آموزش کشاورزان می‌تواند خسارت ناشی از افت‌ها را به حداقل برساند و موجب تولیدی پایدار و باکیفیت شود.

وی در پایان خاطرنشان کرد: ایجاد گروه‌های محلی و شبکه‌های مشاوره، اشتراک روش‌های موفق مدیریت آفات و هماهنگی در استفاده از منابع، موجب کاهش خسارت‌ها و افزایش بهره‌وری می‌شود. همکاری با مراکز تحقیقاتی و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین نیز به مدیریت بهتر گلخانه‌ها و تولیدی پایدار و باکیفیت کمک می‌کند.

مدیریت موفقیت‌آمیز محصولات گلخانه‌ای نیازمند یک پارادایم شیفت از واکنش صرف به سموم شیمیایی به سمت یک سیستم یکپارچه مدیریت آفات (IPM) است که در آن، دانش فنی، پایش روزانه محیط و به‌کارگیری هوشمندانه حشرات و قارچ‌های مفید، به‌عنوان عناصر محوری برای فائق آمدن بر چالش‌هایی چون سفیدک پودری و کنه‌ها عمل کنند. تنها با ترکیب دقیق روش‌های بیولوژیک، مکانیکی و شیمیایی استاندارد، همراه با آموزش مستمر بهره‌برداران و همکاری‌های تحقیقاتی، می‌توان ثبات تولید، کیفیت محصول و در نهایت، سلامت مصرف‌کننده را در زنجیره تأمین مواد غذایی تضمین نمود.

انتهای خبر/