سلامت روان عامل کلیدی در آرامش خانواده‌ها

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، در دنیای امروز با افزایش فشارهای روانی ناشی از تغییرات سریع اجتماعی، اقتصادی و فناوری، توجه به‌سلامت روان بیش‌ازپیش اهمیت یافته است. سلامت روان نه‌تنها بر توانایی افراد در مدیریت استرس‌ها و چالش‌های روزمره تأثیرگذار است، بلکه به طور مستقیم بر روابط خانوادگی، محیط کار و جامعه نیز اثرگذار است. ارتقای آگاهی عمومی نسبت به بهداشت روان، تشخیص به‌موقع اختلالات روانی و ایجاد فضای حمایت‌گرانه از جمله عوامل کلیدی برای دستیابی به جامعه‌ای سالم‌تر و پویاتر است.

سلامت روان یکی از مهم‌ترین ارکان زندگی است که نقش بی‌بدیلی در کیفیت زندگی افراد ایفا می‌کند. این موضوع نه‌تنها بر جسم و سلامت فیزیکی تأثیرگذار است، بلکه بعد روحی و معنوی انسان را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. برخلاف تصور رایج که سلامت روان را صرفاً به معنای نبود بیماری‌های روانی می‌دانند، باید گفت سلامت روان به توانایی فرد برای سازگاری با شرایط مختلف زندگی و مدیریت چالش‌ها برمی‌گردد.

مطالعات مختلف نشان داده‌اند که سلامت روان می‌تواند در تمام ابعاد زندگی فرد تأثیرگذار باشد. این تأثیرات وابسته به محیط‌های مختلف زندگی است که فرد در آنها حضور دارد، از خانواده گرفته تا مدرسه، محل زندگی و جامعه. از میان همه این‌ها، خانواده نقش کلیدی و بنیادینی در شکل‌گیری سلامت روان ایفا می‌کند. خانواده، نخستین محیطی است که فرد در آن رشد می‌کند و تأثیرات عمیق و پایدار آن بر شخصیت، اخلاق و سبک زندگی آینده فرد غیرقابل‌انکار است.

نقش خانواده در شکل‌گیری سلامت روان
جمشید جراره، استاد دانشگاه تربیت‌معلم شهید رجایی تهران، در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، بیان کرد: عوامل متعددی مانند شخصیت والدین، سلامت روان و جسم آنان، روش‌های تربیتی به‌کاررفته در خانواده، و همچنین ویژگی‌های فردی فرزند، نقش بسزایی در آینده تحصیلی، شغلی، اقتصادی و اجتماعی فرد دارند.

وی افزود: خانواده نه‌تنها به‌عنوان یک نهاد اجتماعی، بلکه به‌عنوان مهم‌ترین بستر تأمین نیازهای عاطفی و روانی افراد شناخته می‌شود. چنانچه این نیازها در خانواده برآورده نشود، فرد دچار آسیب‌های جدی روانی و عدم بلوغ عاطفی می‌شود که در ادامه زندگی و روابط اجتماعی او اختلال ایجاد می‌کند.

روان‌شناسی و نقش آن در ارتقای سلامت روان جامعه
جراره ضمن اشاره به جایگاه ویژه روان‌شناسان گفت: روان‌شناسان و مشاوران، به‌عنوان سرمایه‌های اجتماعی و رکن‌های حیاتی نظام سلامت، نقشی بی‌بدیل در ارتقای سلامت روان جامعه دارند. مداخلات آنان در زمینه‌های آموزش، شناسایی به‌موقع اختلالات، درمان و مراقبت‌های مداوم، گامی اساسی در بهبود کیفیت زندگی افراد و جامعه است.

وی تأکید کرد: مشاوران روان‌شناس به‌عنوان راهنما، افراد را به سمت خودآگاهی، شناخت توانایی‌ها و بهره‌گیری بهتر از ظرفیت‌های درونی هدایت می‌کنند که این امر در نهایت به افزایش بهزیستی، شادی و تصمیم‌گیری بهتر می‌انجامد.

 چالش‌های روانی در عصر تکنولوژی
وی ادامه داد: با پیشرفت تکنولوژی و افزایش سرعت زندگی، اگرچه بسیاری از کارها تسهیل شده، اما استرس و اضطراب نیز به طور قابل‌توجهی افزایش‌یافته است. انسان‌ها از دیرباز با رنج و سختی همراه بوده‌اند؛ همان‌گونه که در قرآن آمده است: «انا خلقنا الانسان فی کبد»؛ یعنی انسان را در سختی آفریدیم. اما این سختی‌ها می‌تواند زندگی را معنادار کند.

جراره خاطرنشان کرد: اگر فرد نتواند این چالش‌ها را به‌خوبی مدیریت کند، مشکلات روانی و اجتماعی متعددی برایش ایجاد می‌شود که سلامت روان او را به خطر می‌اندازد.

خود ارزشی و عزت‌نفس، کلید سلامت روان
استاد دانشگاه شهید رجایی افزود: «یکی از مهم‌ترین شاخص‌های سلامت روان، میزان خود ارزشی و حفظ عزت‌نفس افراد است. خانواده به‌ویژه والدین اولین کسانی هستند که کودک با آنها ارتباط برقرار می‌کند و رفتار و افکار آنها به طور ناخودآگاه در شکل‌گیری اعتمادبه‌نفس و احساس ارزشمندی کودک نقش حیاتی دارد.

وی گفت: وظیفه خانواده ایجاد محیطی امن و آرام برای رشد عاطفی فرزندان است تا آنها بتوانند نیازهای روانی و عاطفی خود را برآورده کنند. نبود چنین شرایطی باعث می‌شود فرد دچار ناکامی‌ها و آسیب‌های عاطفی شود که سلامت روان او را به‌طورجدی تهدید می‌کند.

جراره اظهار کرد: شاید برایتان جالب باشد که نیمی از مشکلات سلامت روان از سن ۱۳ سالگی در نوجوانان آغاز می‌شود. وقتی نوجوانان به سمت استقلال بیشتری حرکت می‌کنند، تصمیم‌گیری‌های آنها درباره سلامت و سایر جنبه‌های زندگی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. متأسفانه شیوع اختلالات روانی در میان جوانان باعث افزایش چشمگیر آمار خودکشی در سراسر جهان شده است.

وی تصریح کرد: آموزش مهارت‌های مدیریت هیجان، کنترل خشم و حل مسئله به کودکان و نوجوانان نیز از جمله اقدامات مهمی است که آنان را در مقابله با چالش‌های روزمره یاری می‌دهد و سبب تقویت تاب‌آوری‌شان می‌گردد. در کنار این موارد، ایجاد محیطی مثبت، محبت‌آمیز و عاری از تنش در خانواده، از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ محیطی که در آن اعضا احساس آرامش کرده و بتوانند بدون اضطراب به تعامل سازنده با یکدیگر بپردازند. همچنین، توجه به نیازهای روانی و اجتماعی فرزندان و حمایت از آنان در ایجاد روابط سالم خارج از محیط خانواده، به رشد شخصیت، اعتمادبه‌نفس و شکل‌گیری هویت اجتماعی آن‌ها کمک شایانی خواهد کرد.

سلامت روان خانواده‌ها ضرورت راهبردی جامعه
محمد بزی، مشاور و استاد دانشگاه پیام نور زابل، در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، بیان کرد: سلامت روان، اساس آرامش و توازن در زندگی خانواده‌هاست و نقش کلیدی در ایجاد روابط سالم و پایدار میان اعضای خانواده دارد. خانواده، نخستین محیطی است که افراد در آن رشد می‌کنند و سلامت روانی اعضای خانواده، تأثیر مستقیمی بر کیفیت زندگی و رفاه کلی جامعه دارد.

وی افزود: وقتی اعضای خانواده از سلامت روان مناسبی برخوردار باشند، ارتباطات عاطفی و تعاملات میان آن‌ها به شکل بهتری شکل می‌گیرد. این امر باعث می‌شود استرس‌ها و تنش‌های روزمره به حداقل برسد و فضای خانه به محیطی امن و حمایت‌کننده تبدیل شود. برعکس، مشکلات روانی در یکی از اعضا می‌تواند منجر به بروز اختلافات، سوءتفاهم‌ها و حتی تضعیف بنیان خانواده شود.

بزی تأکید کرد: عواملی مانند فشارهای اقتصادی، کمبود ارتباط مؤثر، تنش‌های ناشی از مشغله‌های روزمره و فقدان حمایت اجتماعی می‌توانند سلامت روان اعضای خانواده را تهدید کنند؛ بنابراین، توجه به بهداشت روانی خانواده‌ها و ارتقای آگاهی در این زمینه اهمیت ویژه‌ای دارد.

چالش‌ها و راهکارهای بهبود سلامت روان در جامعه معاصر
این مشاور و روان‌شناس ادامه داد: حفظ سلامت روان در خانواده، باعث افزایش رضایت فردی، بهبود کیفیت روابط، کاهش خشونت‌های خانوادگی و رشد بهتر فرزندان خواهد شد. خانواده‌ای که اعضایش از سلامت روان برخوردار باشند، محیطی سرشار از امید، آرامش و حمایت متقابل را فراهم می‌کند که زمینه‌ساز موفقیت‌های فردی و اجتماعی آن‌هاست.

وی ادامه داد: از جمله راهکارهای اساسی برای ارتقای سلامت روان خانواده‌ها می‌توان به برقراری ارتباطی مؤثر و باز با فرزندان اشاره کرد؛ ارتباطی که بر شنیدن فعال، درک متقابل و احترام به دیدگاه‌های آنان استوار باشد و زمینه‌ساز احساس امنیت روانی و توانایی در بیان احساسات و دغدغه‌ها گردد. همچنین، تشویق اعضای خانواده به ابراز آزادانه احساسات و مشکلات، بدون ترس از سرزنش یا تنبیه، می‌تواند فضایی آرام و قابل‌اعتماد در خانه ایجاد کند و نقش مؤثری در کاهش فشارهای روانی ایفا نماید.

تاب‌آوری؛ کلید مقابله با چالش‌های زندگی
بزی ادامه داد: تاب‌آوری فقط به معنای افزایش توان تحمل مشکلات نیست، بلکه حفظ و ارتقای سلامت روان نیز جزئی جدایی‌ناپذیر از آن است. تاب‌آوری به نوجوانان و جوانان این امکان را می‌دهد که با چالش‌ها و مشکلات زندگی و کار روبرو شوند، بدون آنکه آسیب ببینند، و حتی این شرایط را فرصتی برای رشد و پیشرفت شخصیت خود بدانند.

وی تصریح کرد: سازمان بهداشت جهانی توجه خود را بر مشکلات روانی و اجتماعی جوانان متمرکز کرده و تلاش می‌کند تا شرایط لازم برای رشد سالم، شادی و تاب‌آوری آنها را معرفی کند.

بزی در پایان گفت: هفته سلامت روان فرصت مناسبی است تا با افزایش آگاهی و تغییر نگرش‌ها، اهمیت حمایت از سلامت روان در خانواده‌ها بیش‌ازپیش موردتوجه قرار گیرد. اقدامات آموزشی، مشاوره‌ای و حمایتی که در این هفته انجام می‌شود، می‌تواند به کاهش مشکلات روانی، ارتقای روابط خانوادگی و ایجاد محیطی سالم‌تر برای همه اعضای خانواده کمک کند.

انتهای خبر/