سراوان نگین هنرهای دستی ایران در قلب بلوچستان

به گزارش خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، شهرستان سراوان در استان سیستان و بلوچستان، فراتر از موقعیت جغرافیایی خود، به‌عنوان یک کانون غنی از میراث‌فرهنگی ملموس و ناملموس شناخته می‌شود که هنرهای اصیل آن، گنجینه‌ای ارزشمند برای ایران‌زمین به شمار می‌آید.

تنوع چشمگیر فرهنگی و عمق تاریخی منطقه، این صنایع‌دستی را در کانون توجه علاقه‌مندان داخلی و بین‌المللی قرار داده است؛ هنرهایی که هر کدام نه‌تنها نمادی از زیبایی‌شناسی، بلکه روایتی اصیل از هویت و تاریخ کهن مردم بلوچ هستند.

سفال بدون چرخ، زبان صلح و هویت بلوچ
در میان این گنجینه هنری، سفال کلپورگان به‌عنوان نمادی بی‌بدیل مطرح است؛ هنری که مستقیماً ریشه در خاک و دستان زنان هنرمند منطقه دارد. این سفال‌ها که خلق آن‌ها به‌صورت سنتی و بدون به‌کارگیری چرخ سفالگری صورت می‌گیرد، با نقوش بومی خود، پیوند عمیق خالق با طبیعت و میراث نیاکان را بازتاب می‌دهند و جایگاه جهانی این هنر را تثبیت کرده‌اند.

علاوه بر سفال، ظرافت و قدرت بیان در هنرهای دستی بانوان بلوچ مانند سوزن‌دوزی و سکه‌دوزی، این دوخت‌ها را به یک‌زبان فرهنگی قدرتمند تبدیل کرده است. هر نخ و هر طرحی که بر پارچه نشسته، حافظه تاریخی و احساسات نسل‌های متمادی را حمل می‌کند؛ هنری که محصولات نهایی آن نظیر لباس‌های محلی و جانمازها، از مرزهای منطقه فراتر رفته و مورد استقبال بازارهای جهانی قرار گرفته است.

سراوان، کانون اصیل‌ترین هنرهای دستی ایران
با نگاهی به آینده، تأکید بر احیای هنرهایی چون حصیربافی و جومه‌بافی، نشان می‌دهد که این میراث تنها یادگاری از گذشته نیست، بلکه یک ظرفیت اقتصادی فعال و بالقوه برای اشتغال پایدار در روستاها محسوب می‌شود؛ لذا، حفظ و توسعه این صنایع‌دستی به‌مثابه پاسداری از روح فرهنگی منطقه و تضمین توسعه‌ای مبتنی بر اصالت برای نسل‌های آتی قلمداد می‌گردد.

محمد رئیسی سفالگر سراوانی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، گفت: سفال سراوان در دو چیز خلاصه می‌شود یکی خاک و دیگری نقش روی سفال است.

وی افزود: ویژگی اصلی این سفال، استفاده از نقوش کاملاً هندسی است که هر کدام ریشه در نمادهای منطقه دارند. ترکیب رنگ‌ها محدود و اصیل است دورنگ سیاه، سفید و قرمز یا قهوه‌ای. این رنگ‌ها عمدتاً از مواد طبیعی مانند منگنز و اکسید آهن موجود در خاک منطقه به دست می‌آیند.

سفالگر سراوانی گفت: سفالگران ترجیح می‌دهند لعاب را حذف کنند یا بسیار کم استفاده کنند تا بافت طبیعی و متخلخل خاک حفظ شود. فرآیند پخت نیز معمولاً در دمای پایین‌تر انجام می‌شود که اصالت اثر را دوچندان می‌کند.

رئیسی در پایان خاطرنشان کرد: بزرگ‌ترین نگرانی هنرمندان، حفظ این روش سنتی در برابر تولیدات ماشینی و ارزان‌قیمت است. همچنین، جذب نسل جدید برای ادامه‌دادن این هنر که نیازمند صبر و مهارت فراوان است، دشوار شده است.

 سوزن‌دوزی بلوچ نماد اصالت هویت بلوچ
مهوش اسدی رئیس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری شهرستان سراوان در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید»، بیان کرد: سیستان و بلوچستان، به‌ویژه شهرستان سراوان، گنجینه‌ای ارزشمند از هنرها و صنایع‌دستی اصیل ایران است که جایگاه ویژه‌ای در میان علاقه‌مندان هنرهای سنتی در داخل و خارج کشور پیدا کرده است. این هنرها، روایتگر هویت فرهنگی و اصالت تاریخی مردمان بلوچ هستند.

سفال کلپورگان میراث جهانی خلق‌شده با دست
وی سفال کلپورگان را یکی از شاخص‌ترین تولیدات منطقه معرفی کرد که توسط زنان هنرمند بلوچ ساخته می‌شود و افزود: ویژگی منحصربه‌فرد این سفال، ساخت آن بدون استفاده از چرخ و تنها با دست، از خاک بومی منطقه است و نقوش سنتی بر آن نقش می‌بندد. این هنر که در فهرست آثار معنوی ملی به ثبت رسیده، به‌عنوان میراثی جهانی، پیام‌آور فرهنگ صلح و هنر زن بلوچ برای جهانیان شناخته می‌شود.

ظرافت و قدرت دوخت‌های بانوان بلوچ
رئیس میراث‌فرهنگی سراوان به دیگر هنرهای ظریف بانوان بلوچ اشاره کرد و گفت: سوزن‌دوزی سکه دوزی و پارچه‌دوزی بر روی پارچه، نوعی زبان فرهنگی است که تاریخ، باور و هویت زنان بلوچ را در تاروپود رنگ و نقش جاودانه کرده است. محصولات حاصل از این هنر مانند جانماز، رومیزی و کیف، در بازارهای بین‌المللی مورد استقبال گسترده قرار گرفته‌اند.

پایداری هنرهای اصیل سیستان
وی همچنین به دیگر هنرهای بومی سیستان و بلوچستان پرداخت و تصریح کرد: حصیربافی و خولک بافی هنری سنتی است که زمانی مواد اولیه‌اش از نیزارهای تالاب هامون تأمین می‌شد، اکنون با تلاش هنرمندان دوباره رونق گرفته است. پارچه‌بافی سنتی (جومه‌بافی) نیز هنری با قدمتی بیش از پنج‌هزار سال، نمونه‌ای از ماندگاری اصالت ایرانی در گذر زمان است و هنرهای خلاق این منطقه هنرهای سیاه‌دوزی، آهنگری سنتی و ساخت زیورآلات محلی نیز از دیگر جلوه‌های مهارت مردمان این دیار هستند.

صنایع‌دستی ظرفیت توسعه و اشتغال پایدار
اسدی در پایان خاطرنشان کرد: حمایت از بانوان هنرمند و کارگاه‌های تولیدی کوچک در روستاها می‌تواند زمینه‌ساز اشتغال پایدار و رونق اقتصادی در منطقه شود. میراث‌فرهنگی سراوان متعهد است با برگزاری نمایشگاه‌ها و توسعه بازار فروش، حفظ و احیای این صنایع‌دستی را به‌عنوان پاسداری از فرهنگ و هویت مردم بلوچ و فرصتی واقعی برای توسعه آیندگان دنبال کند.

صنایع‌دستی سراوان، از سفال کلپورگان نمادین و بدون چرخ تا سوزن‌دوزی و جومه‌بافی پنج‌هزارساله، نه‌تنها بازتاب‌دهنده هویت اصیل فرهنگی بلوچستان است، بلکه به‌عنوان یک ظرفیت اقتصادی پایدار، محور اصلی اشتغال‌زایی بانوان و توسعه منطقه‌ای در قلب ایران محسوب می‌شود که شایسته ثبت و معرفی در سطح جهانی است.

انتهای خبر/