حفظ خاک خط مقدم مقابله با ریزگردها

سعید صیادملاشاهی در گفتگو با خبرنگار اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «صدای‌ماشکید» بیان کرد: سیستان و بلوچستان به دلیل اقلیم خشک، پراکنش نامتوازن بارش، وزش بادهای شدید و وجود اراضی شیب‌دار، یکی از حساس‌ترین استان‌ها از نظر فرسایش خاک است.

وی افزود: روز جهانی خاک برای ما یادآور این واقعیت است که امنیت غذایی، پایداری روستاها، و ادامه حیات کشاورزی و دامداری در سیستان و بلوچستان مستقیماً به حفظ خاک و مدیریت درست آبخیزها وابسته است.

سرپرست معاونت آبخیزداری سیستان و بلوچستان گفت: فرسایش خاک به‌عنوان یکی از چالش‌های اساسی زیست‌محیطی در مناطق خشک و نیمه‌خشک ایران، با الگوهای متنوع و پیچیده‌ای ظاهر می‌شود.

سیستان و بلوچستان؛ کانون فرسایش خاک در ایران
وی افزود: سیستان و بلوچستان به دلیل گستردگی جغرافیایی، تنوع اقلیمی، مرزی بودن و فشارهای انسانی، یکی از کانون‌های اصلی فرسایش کشور به شمار می‌رود.

سرپرست معاونت آبخیزداری سیستان و بلوچستان ادامه داد: در دهه اخیر، تغییرات اقلیمی، افزایش فراوانی بادهای شدید، کاهش ورودی آب به تالاب هامون و رخداد بارندگی‌های لحظه‌ای موجب شده است که دو نوع فرسایش بادی و خندقی در سیستان و بلوچستان به‌صورت هم‌زمان و شدید رخ دهد.

وی تصریح کرد: در چنین شرایطی، روش‌های سنتی مطالعه فرسایش دیگر پاسخگوی نیازهای مدیریتی نیستند و لازم است مجموعه‌ای از ابزارهای فناورانه، داده‌محور و مبتنی بر مدل‌های هوشمند در دستور کار قرار گیرد.

شدت‌گرفتن فرسایش بادی و خندقی در سیستان و بلوچستان
صیادملاشاهی تأکید کرد: وضعیت فرسایش در سیستان و بلوچستان شامل فرسایش بادی شمال سیستان و بلوچستان است. شمال سیستان و بلوچستان سیستان تحت‌تأثیر بادهای ۱۲۰ روزه قرار دارد که در سال‌های اخیر دوره وزش آن تا ۱۶۰ روز گسترش‌یافته است.

وی اظهار کرد: خشک‌شدن تالاب هامون منجر به تشکیل کانون‌های جدید تولید گردوغبار و آشکارشدن لایه‌های رسی–نمکی بستر تالاب و افزایش نرخ حرکت ماسه شده و میزان فرسایش بادی را چندبرابر کرده است.

سرپرست معاونت آبخیزداری سیستان و بلوچستان گفت: فرسایش خندقی (گالی) در دشتیاری نیز در جنوب سیستان و بلوچستان رخ می‌دهد. در جنوب سیستان و بلوچستان، وجود رسوبات لس، شیب‌های ملایم، نفوذپذیری پایین و بارندگی‌های شدید سبب شده است که پدیده فرسایش خندقی به‌شدت گسترش یابد. رشد عمقی و جانبی گالی‌ها تهدیدی جدی برای زیرساخت‌های روستایی، اراضی کشاورزی و منابع آب سطحی محسوب می‌شود.

اقدامات آبخیزداری و نقش مردم در حفاظت از خاک 
وی تصریح کرد: اعم اقدامات آبخیزداری ابتدا تا کنون شامل ۳۳۰۰۰ سازه میکانیکی، خشکه‌چین، گابیون، بیولوژیک، بیومکانیک و عملیات‌های خاکی، خاکی تراکمی و سنگ و ملاتی بوده که باعث کنترل سیلاب و رسوب، تغذیه سفره‌های زیرزمینی و حفاظت خاک شده است و در سال‌های اخیر، در حوزه‌هایی مانند دشتیاری، چابهار، کنارک، سراوان، فنوج، نیک‌شهر، دلگان و حاشیه هامون اجرای این طرح‌ها توانسته هم از خاک محافظت کند و هم ریزگردها را کاهش دهد.

سرپرست معاونت آبخیزداری سیستان و بلوچستان ادامه داد: مشارکت مردم در سیستان و بلوچستان همیشه تحسین‌برانگیز بوده و ما به آن تکیه داریم. حفاظت از پوشش گیاهی، مدیریت صحیح چرای دام، جلوگیری از تخریب مراتع، و مشارکت در پخش سیلاب و کاشت نهال تنها با حضور مردم نتیجه می‌دهد. ما در سال جاری روی برنامه‌های ترویجی، آموزش‌های محلی و استفاده از ظرفیت شوراهای روستایی و معتمدان برای تقویت این مشارکت تمرکز کرده‌ایم.

وی اظهار کرد: برای نخستین‌بار، ما در سیستان و بلوچستان در حال ایجاد زیرساخت‌هایی هستیم که بتواند تصویر واقعی از روند فرسایش در اختیار ما بگذارد. این اقدامات شامل پایش سری زمانی تصاویر ماهواره‌ای برای شناسایی کانون‌های ریزگرد، استفاده از پهپاد و اسکن لیزری برای اندازه‌گیری نرخ رشد گالی‌ها در دشتیاری، بررسی حرکت تپه‌های ماسه‌ای با تصاویر باکیفیت بالا، و حتی شبیه‌سازی رفتار باد و آب در مدل‌های دینامیکی برای ارزیابی اقدامات کنترل ریزگرد است.

صیادملاشاهی تصریح کرد: این مسیر نشان می‌دهد که مدیریت خاک امروز دیگر یک کار سنتی نیست؛ بلکه یک فرایند علمی، فناورانه و داده‌محور است.

وی در پایان خاطرنشان کرد: خاک حاصلخیزی که از دست می‌رود، به‌راحتی بازنمی‌گردد. در استانی مثل سیستان و بلوچستان که هر ذره خاک ارزشمند است، وظیفه همه ماست که در حفظ آن بکوشیم. امیدوارم با ادامه پروژه‌های آبخیزداری، همکاری مردم، و توجه بیشتر دستگاه‌ها، بتوانیم آینده‌ای پایدار و امن برای فرزندان این سرزمین بسازیم. روز جهانی خاک یادآوری می‌کند که زمین بدون خاک سالم، آینده‌ای نخواهد داشت.

انتهای خبر/